‘t Winkeltje: het hart van Herxen (deel 1)
Jarenlang speelt het kleine kruidenierswinkeltje een belangrijke rol in Herxen. Het witte huis met de groene luiken is niet alleen een plek om boodschappen te doen, maar ook een ontmoetingsplek om het laatste nieuws te delen. Benny en Dientha van Munster halen herinneringen op aan deze vervlogen tijd.
Ontmoeting
Dientha herinnert zich allereerst het beeld van de vrouwen die op het kruispunt voor ‘t Winkeltje staan (!) te breien. Met het garen in hun schortzak breien ze sokken terwijl ze de laatste nieuwtjes bespreken. Bekende gezichten op deze plek zijn Annegien de Bille, Dina van Mans-Schanekamp, Rika Dalhuisen en Zusse Palm. Binnen in ’t Winkeltje kan het behoorlijk vol zijn. Soms staan er wel tien klanten tegelijk in de kleine ruimte. Zout, meel en rijst worden uit de vakken geschept, gewogen, in papieren zakjes gedaan en over de toonbank verkocht. Rookwaren zoals sigaretten, sigaren en pruimtabak liggen opgeslagen in een aparte rookkamer.

Leven en werken
’t Winkeltje is niet alleen een winkel, maar ook een woonhuis. In 1941 wordt Benny hier geboren als vijfde kind van het gezin Van Munster. Zijn ouders, Hendrik van Munster en Gerrigje Palm, trekken met hun vier kinderen bij opa en oma Palm in, nadat hun kuikenboerderij failliet is gegaan.
Er wonen zes volwassen en zeven kinderen onder één dak
Naast opa en oma Palm wonen ook tante Dien (zus van Gerrigje) en haar man Willem in het huis. Na de geboorte van nog 2 kleintjes, leven er zes volwassenen en zeven kinderen onder één dak. Privacy heeft een andere betekenis in die tijd en het is de gewoonste zaak van de wereld dat oma in de keuken van top tot teen gewassen wordt door tante Dien. De opgewekte inborst van de familie Palm zorgt ervoor dat het, ondanks de volle boel, een vrolijk samenleven is.
Benny herinnert zich hoe zijn opa tijdens de oorlog naar Radio Oranje luistert. Wanneer er een waarschuwing komt dat de spoorlijn bij Herxen beschoten wordt, moeten de kinderen plat op de grond gaan liggen. Voor de 3-jarige Benny is dat een spelletje: wie ligt er als eerste tussen de zuurkoolvaten?

’t Winkeltje van opa en oma Palm beslaat zo’n 32 m². De zolder, bereikbaar via een ladder, wordt zelden gebruikt – behalve als Benny, na een van zijn streken, zich daar verstopt. Met de ladder omhoog is hij veilig voor de boze buurman.
Bestellen en bezorgen
Naast ‘t Winkeltje zijn er nog twee andere plekken waar Herxenaren voor hun kruidenierswaren terecht kunnen: bij buurman Wolter Brilman en bij Geertie Pluum. De ondernemers helpen elkaar waar nodig zodat klanten altijd voorzien worden. Voorbijgangers zien Wolter, die ook kleermaker is, regelmatig in kleermakerszit op de tafel kostuums naaien. Brood wordt geleverd door de bakker uit Wijhe. Bestellingen worden een week van tevoren genoteerd in het bestelboekje. Als de boodschappen worden bezorgd, wordt het boekje opgehaald voor de volgende bestelling.
De bestellingen uit Wijhe voor Herxen worden door voerman Jan van Aefst meegenomen op zijn kar richting Zwolle. Opa Palm wacht hem op de Rijksstraatweg ter hoogte van Herxen op om de bestellingen over te laden. Desgewenst neemt de voerman ook medicijnen, naaigerei en postzegels mee vanuit Wijhe.
Terwijl hij psalmen op het orgel speelt, worden de bestellingen nog even snel genoteerd
Bé van der Linde, de bakker uit Windesheim brengt jaren later ook brood en kruidenierswaren rond in Herxen. Hij is een groot liefhebber van orgelspelen en wordt, als het bestelboekje nog niet klaarligt, uitgenodigd om achter het orgel plaats te nemen. Terwijl hij psalmen speelt, worden de bestellingen nog even snel genoteerd. Tussen de bezorgingen door brengt Bé soms mensen naar het ziekenhuis in Zwolle. Hoewel hij zelden op tijd is met zijn ronde, wordt zijn behulpzaamheid nog steeds met warmte herinnerd.
Aan alles komt een eind
In de jaren ’40 sluiten opa en oma Palm zich aan bij de VIVO (Vrijwillige Inkoop- en Verkooporganisatie). Dankzij deze samenwerking kunnen kleine kruideniers profiteren van gezamenlijke inkoop. Op deze manier kunnen ze nog een poosje stand houden naast de opkomende supermarkten.
Lange tijd wordt ‘t Winkeltje gerund door opa en oma Palm, samen met tante Dien. Later nemen de gebroeders Meester het roer over in nauwe samenwerking met de VIVO. In die tijd staan verschillende meisjes uit Herxen achter de toonbank. Zo ook Riny van der Kolk (haar herinneringen delen we op een later moment). Rond 1976/1977 sluit ‘t Winkeltje voorgoed zijn deuren.
Benny is een jaar of 8 als hij in 1948 met zijn ouders verhuist naar de boerderij aan de dijk. Met paard en wagen brengt vader Hendrik groenten naar Zwolle (later ook Wijhe) en haalt hij melk op bij de boeren om het naar de melkfabriek in Wijhe te brengen. Ook haalt en brengt hij kinderen uit Herxen naar de school met de Bijbel in Wijhe. In het najaar gaat hij met zijn zonen op pad om zelf verbouwde koolsoorten te verkopen aan boerderijen tot voorbij Heino. De kool kan dan nog voor de winter in het zuur gelegd worden.
50 jaar na dato staat het witte huis
met de groene luiken nog steeds bekend als ’t Winkeltje
Benny en zijn jongste broer Henk treden in de voetsporen van hun vader en verkopen nog jarenlang groente en fruit aan huis. Paard en wagen worden op den duur vervangen door een Fordbusje met aanhanger.
Inmiddels zijn we bijna 50 jaar verder na het sluiten van de deuren. Maar of het witte huis met de groene luiken op de kruising ooit nog van zijn bijnaam afkomt, is maar de vraag. Voor de inwoners van Herxen blijft simpelweg: ’t Winkeltje.

Met dank aan:
- Jan Willem Bouman voor het delen van de oude foto’s
- Benny en Dientha voor het delen van hun herinneringen
- Eppe voor het delen van de plattegrond van het huidige ‘Winkeltje’
- Jan Heideman van de Historische Vereniging Wijhe voor het uitzoeken van aanvullende informatie (verschijnt later als deel 2 en 3)
Heb je een tip, een verhaal of oude foto’s van Herxen?
Laat het ons weten via Herxen.nl@gmail.com.